Bu araştırmanın temel amacı, bireylerin alışveriş niyetinde demografik bilgiler ile gösterişçi tüketim etkisi arasında belirli bir ürün ya da hizmetten bağımsız olarak anlamlı bir farklılığın var olup olmadığını ortaya koymaktır. Bu bağlamda, cinsiyet, medeni durum, kuşak farkı, eğitim ve gelir seviyesi demografik unsurlar olarak seçilmiştir. Özellikle son yıllarda ülkemizde görülen yüksek enflasyon ve onun getirdiği ekonomik sıkıntılar içerisinde bireylerin alışveriş niyetini ortaya koyabilmenin literatüre katkı yapması açısından önemli olacağı düşünülmektedir. Araştırmanın kapsamı Samsun’da yaşayan bireyler ile sınırlıdır. Araştırmada kendi başına tüketim kararı verebilen ve reşit kabul edilen onsekiz yaş üstü rastgele seçilmiş toplam 138 katılımcıya ulaşılmıştır. Nicel veri toplama araçlarından anket tekniğinin kullanıldığı araştırmada, Marcoux, Filiatrault ve Cheron tarafından 5’li likert tipinde oluşturulan gösterişçi tüketim düzeyi ölçeği kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde IBM SPSS Statistic 26 paket programı kullanılmıştır. Ölçek puan ortalamalarının; cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi ve gelir seviyesine göre karşılaştırılması yapılmıştır. Bu amaçla, karşılaştırılacak tüm gruplar için verilerin normal dağılıma uygunluğu ve varyans eşitliği varsayımı analiz edilmiştir. 2 gruplu değişkenler T-Testi ile 3 ve daha fazla gruplar arasındaki ilişki de Anova ile ölçülmüştür. Analizlerin gerçekleştirilmesi aşamasında uzman görüşlerine başvurulmuştur. Araştırmada ortaya çıkan çeşitli bulgulara göre; cinsiyet, medeni durum ve eğitim durumlarının her biri ile “Gösterişçi Tüketim” Düzeyi Ölçeği puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamaktadır (p>0,05). Buna göre, katılımcıların gösterişçi tüketim düzeyleri, cinsiyetlerine, medeni durumlarına ve eğitim durumlarına bağlı olarak değişim göstermemektedir. Buna karşın yaş grupları ve gelir durumları ile “Gösterişçi Tüketim” Düzeyi Ölçeği puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmaktadır (p<0,05). Buna göre katılımcıların gösterişçi tüketim düzeyleri, yaş aralıklarına ve gelir seviyelerine bağlı olarak anlamlı bir değişim göstermektedir. Ancak en yaşlı kuşaklardan olan Baby Boomer kuşağının Z kuşağına (2,83) göre gösterişçi tüketim düzeyi puan ortalamasının (3,11) yüksek çıkması manidardır. Araştırmanın betimsel analizlerinden elde edilen sonuçlara göre; Baby Boomer Kuşağının (58-76 yaş) gösterişçi tüketim düzeylerinin Z Kuşağında (0-22 Yaş) bulunan kişilere göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu duruma sebep olarak yaşlı kuşağın geçmişte yaşadığı yokluk durumları gösterilebilir. Gelir düzeyi karşılaştırmalarında ise, geliri aylık 0 – 6.000TL aralığında olan bireylerin ortalama gösterişçi tüketim düzeylerinin 12.000TL ve üstü aylık geliri olan kişilere göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu duruma sebep olarak da düşük gelirli bireylerin her istediğini elde edememesi ve sınırlı alışverişlerinden sosyal statü elde etme amacı gösterilebilir. Bu bağlamda günümüzde sosyal medyanın her yaş grubunda oldukça yaygın bir şekilde kullanılıyor olmasından dolayı gösterişçi tüketimin sosyal medyadan etkilenme durumunu ortaya koymak adına araştırmalar gerçekleştirilebilir. Samsun ilinden yola çıkarak gerçekleştirilen bu çalışma içerisinde birkaç il daha eklenerek daha anlamlı sonuçlar elde edilebilir.

Anahtar kelimeler: Alışveriş niyeti, Gösterişçi tüketim, Samsun, Tüketim tercihi, Veblen etkisi.

Abstract

The main purpose of this research is to reveal whether there is a significant difference between demographic information and the effect of conspicuous consumption in the shopping intention of individuals, regardless of a particular product or service. In this context, gender, marital status, generation gap, education and income level were chosen as demographic factors. It is thought that being able to reveal the shopping intention of individuals, especially in the face of high inflation in our country in recent years and the economic problems it brings, will be important in terms of contributing to the literature. The scope of the research is limited to individuals living in Samsun. In the study, a total of 138 randomly selected participants over the age of eighteen who were able to make consumption decisions on their own and were accepted as adults were reached. In the research, in which the survey technique, which is one of the quantitative data collection tools, was used, the conspicuous consumption level scale created by Marcoux, Filiatrault and Cheron in a 5-point likert type was used. IBM SPSS Statistic 26 package program was used in the analysis of the data obtained from the research. Scale score averages; Comparisons were made according to gender, age, education level and income level. For this purpose, the normal distribution of the data and the assumption of equality of variance were analyzed for all groups to be compared. Variables with 2 groups were measured by T-Test and the relationship between groups of 3 or more was also measured with Anova. Expert opinions were consulted during the analysis. According to various findings in the research; There is no statistically significant difference between each of the gender, marital status and educational status and the mean scores of the “Conspicuous Consumption” Level Scale (p>0.05). Accordingly, the conspicuous consumption levels of the participants do not change depending on their gender, marital status and educational status. On the other hand, there is a statistically significant difference between age groups and income levels and the mean scores of the “Conspicuous Consumption” Level Scale (p<0.05). Accordingly, the conspicuous consumption levels of the participants show a significant change depending on their age range and income level. However, it is significant that the Baby Boomer generation, which is one of the oldest generations, has a higher conspicuous consumption level average score (3.11) compared to the Z generation (2.83). According to the results obtained from the descriptive analysis of the research; It has been determined that the conspicuous consumption levels of the Baby Boomer Generation (58-76 years old) are higher than those of the Z Generation (0-22 years old). The reason for this situation may be the absence of the old generation in the past. In income level comparisons, it has been determined that the average conspicuous consumption level of individuals with a monthly income of 0 – 6,000 TL is higher than those with a monthly income of 12,000 TL and above. The reason for this situation can be shown as the fact that low-income individuals cannot get everything they want and the aim of obtaining social status from their limited shopping. In this context, since social media is widely used in every age group today, research can be carried out to reveal the effect of conspicuous consumption on social media. More meaningful results can be obtained by adding a few more provinces in this study, which was carried out based on the province of Samsun.

Key words: Shopping intention, Conspicuous consumption, Samsun, Consumption preference, Veblen effect.