Biyoloji Bilimine Yeni Bir Kavram Önerisi: HİÇROSKOP

Ahmet Gündüz AKINCI¹*

¹ Adres : Gemlik Bilim ve Sanat Merkezi,  Hisar Mah. 242 Nolu Sk. Şehit Gökhan Aydın Ortaokulu Blok No 30 İç Kapı No 1 Gemlik,BURSA

*[email protected].

Sözlü Bildiri

Biyoçeşitliliğin sürdürülmesi ve nesli tükenmekte olan canlıların korunması için doğa ile ilgili bilimsel önlemlere duyulan ihtiyaç kadar bilimsel arka planın güçlendirilmesi ve çelişkiye düşmeyi önlemek için yeni kavramların da biyoloji bilimine kazandırılması gerekir. Bu bağlamda biyoloji biliminin kurucusu Aristoteles, ilk defa çelişikliğin tanımını yaparken gereken şartları da saymıştır. “Aynı niteliğin, aynı zamanda, aynı özneye, aynı bakımdan hem ait olması, hem de olmaması imkânsızdır.”(Aristoteles, 109) diyerek sade bir şekilde “çelişmezlik” ilkesinin tanımını yapmıştır. Modern biyolojideki gelişmeler ile birlikte canlılar arasındaki ayrımların yapılmasında ve çelişikliğin aşılmasında birçok güçlüklerle karşılaşılmaktadır. Bu durumun aksiyomatik temeli güçlü argümanların biyoloji biliminde kazandırılması ve biyologların fonksiyonel kavramları etkin bir şekilde kullanmaları önem arz etmektedir. Bilim tarihinde herhangi bir bilimsel gerçeği daha iyi anlatabilmek için birçok kavram önerilmiştir. Bilimsel bir kavram bir olguyu daha iyi açıklama imkânına sahip ise süreç içinde bilim uzmanları tarafından kabul görererek kullanılmaya devam eder. Bu çalışmada nesli tükenmekte olan canlılar için hiçroskop (extinct species) kavramı önerilmektedir. Bu kavramın önerilmesinde hedef, nesli tükenmekte olan canlılar ile ilgili bir olguyu daha dramatik bir şekilde ifade ederek farkındandık kazandırmaktır.

Bugün canlılar dünyasında, ancak mikroskop altında gözlenebilen canlıları genel olarak belirtmek için mikroskobik canlılar, mikroskop yardımına gerek kalmadan doğrudan çıplak gözle görülebilen canlılar için makroskobik canlılar ifadesi kullanılmaktadır.  “hiçroskop” kavramının bu çalışma aracılığı ile biyoloji bilimine kazandırılması ile biyolojik süreçlerde mantıksal çıkarımlarda bulunurken zihinsel süreçlerde de “hiç” sözcüğü ile canlılardaki sürdürülebilirliğin önemi ile  bağ kurmada etkin bir zeminin oluşmasına kaynaklık edeceği  düşünülebilir. Şimdiye kadar “hiçroskop” yerine “nesli/soyu tükenmiş canlılar”  “ifadesi kullanılmaktadır. Burada nesli tükenmekte olan; Hazar Kaplanı, Asya Fili, Kafkas Bizonu, İrlanda Geyiği, Dinazor ve Mamut gibi canlılara günümüzde yeryüzünde artık “hiç” rastlanmadığını dramatik bir şekilde ifade etmek, bilimsel çevrelerin dikkati nesli tükenmekte olan canlıların üzerine odaklamak ve farkındanlık oluşturmak için bu hiçroskobik canlılar kavramın kulanılmasının yararlı olacaktır.  Örneğin daha önce yeryüzünde yaşamış ve bugün soyu tükenmiş dinazorlar için; hiçroskobik canlı ifadesi kullanılabilir. Bu kavram, mikroskobik canlıların mikroskop adı verilen bir araçla gözlemlenebileceğini, makroskobik canlıların ise mikroskop gibi herhangi bir araç kullanılmadan doğrudan çıplak gözle görülebileceğini ancak “hiçroskobik canlıların” ne mikroskop ile ne de çıplak gözle artık görülmelerinin mümkün olmadığını ifade etmek için kullanılabilir. Ayrıca, “Urfa Ceylanı hiçroskobik canlı olma sürecindedir.” şeklindeki bir ifade kullanıldığı zaman, bu türün neslinin tükenmekle karşı karşıya kaldığını göstermek amacıyla da kullanılabilir. Bu düşünce ile günümüz dünyasında nesli tükenmekte olan canlılar ile ilgili farkındanlık oluşturmak için hiçroskop kavramının bilimsel bir çerçevede paylaşmak bu misyonu üstlenebileceği düşünülmüştür. Bu düşünce ile gündeme getirilen “hiçroskop” kavramı, bir mantık araştırmacısı ve uzman biyolog olarak sadece olanı olduğu gibi kabul etmenin ötesine geçmenin bir işareti olarak kabul bilimsel bir katkı olarak kabul edilebilir. Ayrıca bu kavramın nesli tükenmek ile karşı karşıya kalan türler için “hiçroskobik canlı olma sürecinde olan türler ” ifadesinin kullanılması, bu türlerin doğal habitatlarında dah iyi şartların oluşturulması için bilinç düzeyinde bir farkındanlık oluşturmak için pozitif bir katkı sunabileceği düşünülebilir.

Keywords: hiçroskop, biyoloji, sürdürülebilirlik, kavram, mikroskop.