Bu çalışma Eskişehir ili Odunpazarı ilçesi Dede Mahallesi, Alanönü Mahallesi, Karapınar Mahallesi , Cunudiye Mahallesi, Paşa Mahallesi, Akcami Mahallesi, Şarkiye Mahallesi ve Orta Mahalle seçilmiştir çeşmelerin özellikle türlerinin, bugünkü durumlarının ve tarihinin kapsamlı olarak araştırılarak halk çeşmeleri geleneksel kent morfolojisi ve sanat tarihi çalışmalarına katkı da bulunma ve şehre ziyaret için gelen insanlara yol göstermesi amaçlanmıştır.

Tarihsel ve geleneksel dokuya ciddi biçimde zarar veren ve hatta ortadan kaldıran bu dönüşüm sürecinin de olası etkisi ile Türkiye’de son yıllarda kentsel morfoloji çalışmalarına ilgi artmıştır. Kentsel Morfoloji daha çok geleneksel ve doğal yapıya dokunmadan modern gelişime önem verir

Çalışma da kütüphane kaynak taraması, web sitelerinin araştırılması , uzman kişilerle ve yerel halktan insanlarla röportaj ve veri tarama tekniği kullanılmıştır.

Çalışmanın sonucunda 44 adet halk çeşmesi incelenmiş bunlardan 30 tanesinin farklı kaynaklarda incelendiği 14 tanesinin ise henüz incelenmediği görülmüştür. Çeşmelerden tarihi açıdan ve kent morfolojisi çalışmaları açısından meydan çeşmelerinin önem kazanmaktadır. Bu çeşmeler için de  en eskisi yapım yılı tam olarak bilinmeyen ancak Osmanlı Devletinin kurulmasından da daha eski olduğu mahalle halkı tarafından belirtilen Roma çeşmesidir. Su kaynağı olarak Sarı Sungur ve Karapınar köylerinden kaynak suları getirtilerek yapılmıştır. Yapım tarihleri 1801 ve 1880 olan Dere Camii Çeşmesi ile Acı Çeşmenin şifalı olduğuna dair inanışlar vardır. Bunların bilimsel çalışmaları henüz yapılmamıştır.Yerel halka göre Paşa Mahallesi Acı Çeşme Sokak’ta bulunan tarihi çeşmenin şifalı olduğuna inanılmaktadır.

Çeşmeler sadece su alınan noktalar değildir.Günümüz de hala toplu olarak halı yıkama, yün temizleme gibi farklı amaçlarla yöre halkı tarafından çok fonksiyonlu olarak kullanılmakta ve korunmaya çalışılmaktadır.

The Importance of Street Fountains in the Regulation of Urban Morphology in the First Years of the Republic: The Example of Eskişehir

Summary:

In this study, Dede District, Alanönü District, Karapınar District, Cunudiye District, Paşa District, Akcami District, Şarkiye District and Orta District in Eskişehir province Odunpazarı district were selected. It is aimed to contribute and guide people who come to the city to visit.

In recent years, interest in urban morphology studies has increased in Turkey with the possible impact of this transformation process, which seriously damages and even destroys the historical and traditional texture. Urban Morphology gives importance to modern development without touching the traditional and natural structure.

In the study, library resource scanning, web site research, interviews with experts and local people, and data scanning technique were used.

As a result of the study, 44 public fountains were examined and it was seen that 30 of them were examined in different sources and 14 of them were not examined yet. Square fountains gain importance in terms of history and urban morphology studies. The oldest of these fountains is the Roman fountain, whose exact year of construction is unknown, but which is stated by the people of the neighborhood to be older than the establishment of the Ottoman State. It was built by bringing spring water from Sarı Sungur and Karapınar villages as a water source. There are beliefs that the Dere Mosque Fountain and the Bitter Fountain, which were built in 1801 and 1880, are healing. Scientific studies of these have not been carried out yet. According to the local people, the historical fountain located on Acı Çeşme Street in Paşa Mahallesi is believed to be healing.

Fountains are not just points where water is taken. Today, they are still used as multifunctional by the local people for different purposes such as carpet washing and wool cleaning, and they are tried to be protected.