Özet:

Bilimsel okuryazarlık bilimsel bilgileri kullanabilme, bilimsel problemleri tespit edebilme, bilimsel kanıtlardan sonuçlar çıkarabilme yeteneği olarak ifade edilmektedir. Ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesinde bilimsel okuryazar bireylerin sayısı önemli bir kriter olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilim ve teknolojinin hızla geliştiği 21. yüzyılda yapılan yeni araştırmalarla bilimsel bilgiler saatler hatta dakikalar içinde değişmektedir. Çağın gerisinde kalmamak, bilimsel gelişmeleri takip edebilmek ve böylece ülkemizin refah seviyesini yükseltebilmek adına bireylerin bilimsel okuryazar olmaları zorunludur. Bu noktadan hareketle gerçekleştirdiğimiz çalışmamızın amacı ülkenin geleceğinde söz sahibi olan fen lisesi öğrencilerinin bilimsel okuryazarlık düzeylerini çeşitli değişkenler bağlamında incelemek ve öğrencilerde bilimsel okuryazarlık konusunda farkındalık oluşturmaktır. Araştırma evrenini Bilecik’te 2021-2022 Eğitim Öğretim yılında öğrenim gören fen lisesi 11 ve 12. sınıf öğrencileri, örneklemini Bilecik merkez ilçede öğrenim gören ölçüt örnekleme yöntemine göre ulaşılan 11 ve 12. sınıf 158 fen lisesi öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri “Bilimsel Okuryazarlık (BOY) Ölçeği” ile yüz yüze toplanmıştır. Toplanan veriler IBM SPSS 23 programı ile frekans, yüzde ve Kİ-kare analiziyle incelenmiştir. Yapılan analizlere göre öğrencilerin %71’i bilimin temel kavram ve ilkeleri hakkında olan soruları doğru yanıtlamış, %75’i ise bilim, teknoloji, mühendislik, matematik, çevre ve toplum hakkında olan sorulara doğru yanıt vermiştir. Öğrencilerin %63’ünün bilimsel süreç becerilerine, %70’inin bilimsel düşünme becerilerine, %88’inin 21. yüzyıl becerilerine sahip olduğu tespit edilmiştir. Değer ve tutum boyutunda öğrencilerin %75’i internet ve sosyal medyanın vakit kaybı olmadığını, %65’i bilim insanlarının yaptıkları araştırmalarda bilime katkı sağlamak adına etik unsurları göz ardı etmemeleri gerektiğini, %65’i ise ilgi duyduğu konuların yer aldığı araştırma geliştirme faaliyetlerine katılmaya gayret ettiklerini belirtmiştir. Değerlendirilen anket sonuçlarına göre cinsiyetin, yaşın, aile gelir durumunun ve okul yurdunda ya da aileleriyle kalma durumunun araştırmaya katılan öğrencilerin bilimsel okuryazarlık düzeylerinde belirleyici olmadığı tespit edilmiştir. Ancak bilimsel dergi takibi sıklığının, sosyal medyada bilim ve teknoloji grupları takibi sıklığının, bilimle ilgili yazılı- görsel medya takibi sıklığının ve bilim müzeleri veya merkezleri ziyaret sıklığının ise bilimsel okuryazarlık düzeylerinde belirleyici olduğu saptanmıştır. Ayrıca anket sonunda öğrencilere yöneltilen “ Bu soruların cevaplarını bilmeniz gerektiğini düşünüyor musunuz? “ önermesine verilen “Evet“ yanıtı sayısının, anket başında aynı önermeye verilen “Evet“ yanıtı sayısından fazla olması öğrencilerde ankette bulunan soruların temel bilgiler olduğu ve bunların kullanılması gerektiği farkındalığını oluşturmuştur. Araştırmanın fen lisesi öğrencilerinin bilimsel okuryazarlık düzeylerine yönelik somut bulgular ortaya koyduğu ve öğrencilerde bilimsel okuryazarlık farkındalığı oluşturduğu söylenebilir.

Anahtar kelimeler: Bilim, Bilimsel okuryazarlık, Bilimsel okuryazarlık farkındalığı, Çevre ve toplum, Fen lisesi öğrencileri

Abstract:

Scientific literacy is expressed as the ability to use scientific information, identify scientific problems, draw conclusions from scientific evidence. The number of scientifically literate individuals is important in determining the development levels of countries.In the 21st century, where science and technology are developing rapidly, scientific information changes within hours or even minutes. In order not to lag behind the times, to follow scientific developments and to increase the welfare level of our country, individuals must be scientifically literate. The aim of our study is to examine the scientific literacy levels of science high school students in the context of various variables and to raise awareness about scientific literacy in students. The research population consists of 11th and 12th grade science high school students studying in Bilecik in the 2021-2022 academic year,  the sample consists of 158 science high school students from 11th and 12th grades, who were educated in Bilecik central district according to the criterion sampling method. The data of the study were collected face to face with the “Scientific Literacy (BOY) Scale”.

The collected data were analyzed with the IBM SPSS 23 program by frequency, percentage,  CI-square analysis. According to the analyzes made, 71% of the students stated the basic concepts and principles of science; 75% correctly answered questions about science, technology, engineering, mathematics, environment,  society. It has been determined that 63% of the students have scientific process skills, 70% have scientific thinking skills, 88% have 21st century skills. In the value and attitude dimension, 75% of the students agree that the internet and social media are not a waste of time, 65% of them believe that scientists should not ignore the ethical elements in order to contribute to science in their research,  65% of them agree to participate in research  development activities on the subjects they are interested in.  İndicated that they were trying. According to the results of the evaluated surveys, it was determined that the frequency of following scientific journals, science and technology groups in social media, written and visual media related to science, and the frequency of visiting science museums or centers were determinants of scientific literacy levels and were not             dependent on other factors. In addition, at the end of the questionnaire, “Do you think you need to know the answers to these questions? The fact that the number of “Yes” answers given to the proposition  is higher than the number of “Yes” answers given at the beginning of the survey created the awareness of the students these questions are basic information and should be used.

It can be said that the research reveals concrete findings about the scientific literacy levels of science high school students and creates scientific literacy awareness in students.

Keywords: Environment and society, Science,  Science high school students, Scientific literacy, Scientific literacy awareness