Özet:
Ayasofya yüzyıllar önce inşa edilmiş olup içinde bulunduğu dönemlerin toplumsal şartları nedeniyle birçok kez tahribata uğramıştır. Bu tahribatlar sebebiyle 3 kez yeniden inşa edilmek zorunda kalınmış ve birçok kez tamirat ve restorasyon geçirmiştir. Bu restorasyon ve yapılan eklemeler sadece aldığı hasarlardan dolayı değil aynı zamanda çevresinde değişen ve gelişen din, millet ve kültür algısı ile de şekillenmiştir. Bu değişimlere dayanarak aynı zamanda kullanım alanı da değişmiştir. Çeşitli mezheplerde kilise olarak, Osmanlı ve İslam etkisi altında kaldığı zamanlarda ise cami ve müze olarak hizmet vermiştir. Yapım ve restorelerinde dönemlerinin en önemli ve yetenekli mimarları görev almış ve aslında Ayasofya farklı çağlardan bir sürü önemli mimarın dokunuşlarını bünyesinde barındırmış bulunmaktadır. Sadece İslam mimarisinde değil aynı zamanda Pagan, Ortodoks, Katolik ve Bizans mimarisinde de önemli bir yere sahiptir. Çalışmanın amacı Ayasofya’nın mimari yapısını tanıtmak ve günümüzde Türkiye sınırları içerisinde yaşamış olan eski uygarlık ve devletlerin din ve kültürlerini açıklayıp mimariye etkisini somut kanıtlarla Ayasofya üzerinden aktarmaktır. Her din kendi dinsel ve kültürel imgelerini yaptıkları mimari eserlerde göstermiştir. Ayasofya bu açıdan büyük bir zenginliğe sahiptir. Yapı mimarisinde birçok dine ait imge ve mimari özellikleri taşımaktadır. Birçok tarihi bir arada bulundurması sebebiyle Ayasofya mimari motifler bakımından birçok efsaneye de sahiptir. İçerisinde bulundurduğu motifler her din ve kültür bakımından farklı yorumlanmış ve hakkında farklı efsaneleri konu etmiştir. Çalışmanın diğer bir amacı ise Ayasofya’nın mimarisini tarafsız bir perspektif ile inceleyip her türden efsane ve bilgileri aktarmaktır. Çalışmanın yapım aşamalarından ilki Ayasofya hakkında yüzeysel bir tarih araştırması yapmak olmuştur. Yapılan araştırma sonucunda elde edilen bilgiler belirli başlıklara ayrılmıştır. Bu başlıklar altında parça parça ve daha detaylı bir şekilde araştırma yapılıp bilgi edinilmiştir. Elde edilen bilgiler doğrultusunda Ayasofya’nın içerisinde bulunduğu tarih ve çevresinde gelişen yönetim/din anlayışının nasıl sembolize edildiği araştırılmıştır. Daha sonrasında Ayasofya’nın mimarisi hakkında detaylı araştırmalar yapılıp bu dini ve kültürel sembollerin Ayasofya’nın yapısını nasıl etkilediği bulunmuştur. Ayrıca tarih boyunca değişen yapının hangi parçalarının günümüze kadar geldiği de projenin içerisinde bahsedilmiştir. Son olarak nesnel bilgiler haricinde Ayasofya’yı turist odağı yapan bazı efsaneler ve bunların mimari ile karşılaştırılması da çalışmaya eklenmiştir.

Abstract:
Hagia Sophia was built many centuries ago and has been destroyed many times due to the social conditions of the periods in which it is located. Due to these destructions, it had to be rebuilt 3 times and has undergone repairs and restoration many times. This restoration and the additions made were shaped not only by the damages it received, but also by the perception of religion, nation and culture that changed and developed around it. Based on these changes, the area of use has also changed. It has served as a church in various sects and as a mosque and museum when it was under the influence of Ottoman and Islam. The most important and talented architects of their time took part in the construction and restorations, and in fact Hagia Sophia has incorporated the touches of many important architects from different eras. It has an important place not only in Islamic architecture, but also in Pagan, Orthodox, Catholic and Byzantine architecture. The aim of the study is to introduce the architectural structure of Hagia Sophia and to explain the religions and cultures of the ancient civilizations and states that lived within the borders of Turkey today and to transfer their influence on architecture through Hagia Sophia with concrete evidence. Each religion has shown its own religious and cultural images in the architectural works they have made. Hagia Sophia has a great wealth in this respect. The building bears the images and architectural features of many religions in its architecture. Due to the fact that it contains many historical ones together, Hagia Sophia also has many legends in terms of architectural motifs. The motifs it contains have been interpreted differently in terms of each religion and culture and have been the subject of different legends about it. Another purpose of the study is to examine the architecture of Hagia Sophia with an impartial perspective and to convey all kinds of legends and information. The first of the construction stages of the study was to conduct a superficial historical research about Hagia Sophia. The information obtained as a result of the research is divided into certain headings. Under these headings, research was carried out piecemeal and in more detail and information was obtained. In line with the information obtained, it was investigated how the history of Hagia Sophia and the understanding of management / religion that developed around it were symbolized. Later, detailed research was conducted on the architecture of Hagia Sophia and it was found out how these religious and cultural symbols influenced the structure of Hagia Sophia. In addition, which parts of the structure that have changed throughout history have come down to the present are also mentioned in the project. Finally, apart from objective information, some legends that make Hagia Sophia a tourist focus and their comparison with architecture have also been added to the study.