Özet:

Günümüzde her alanda bireyler, kendilerini çevreleriyle kıyaslama halindedirler. Bu kıyaslamalar kişinin hayatını sahip olamadıklarına odaklanarak yaşamasına ve kişiyi başkalarına karşı haset duymaya yöneltmektedir. Haset duygusu bireyin sahip olmak istediği başkalarında var olan başarı, güzellik, statü, zenginlik, mutluluk gibi istenir özelliklerin yoksunluğundan dolayı kendini rahatsız hissetmesi, acı çekmesi ve bu kişilere karşı kötü niyet beslemesi olarak ifade edilmektedir. Gıpta ise bireyin başkasında bulunan bir şeyin yok olmasını istemeden aynı şeyin kendisinde de olmasını temenni etmesi durumudur. Gıpta hasetten farklı olarak düşmanlık içermeksizin hayranlık duygusu uyandırdığından kişinin kendini geliştirmesini tetikleyen itici bir güç olarak belirtilmiştir.

Ülkenin geleceğinde söz sahibi olacak olan bugünün gençlerinin haset duygusunu inkâr etmek yerine bu duyguyu anlayan, kabullenen ve onunla mücadele edebilen, duygularını yönetebilme ve olumlu yönlendirebilme becerisine sahip bilinçli bireyler olmaları önem arz etmektedir. Bu bağlamda bu çalışma fen lisesi öğrencilerinin haset ve gıpta düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi ve öğrencilerde duygu ve değerler farkındalığı oluşturmak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma evrenini Bilecik’te 2021-2022 Eğitim Öğretim yılında öğrenim gören fen lisesi öğrencileri, örneklemini Bilecik merkez ilçede öğrenim gören ölçüt örnekleme yöntemine göre belirlenen 291 fen lisesi öğrencisi oluşturmaktadır. “BeMaS-T Haset ve Gıpta Ölçeği” kullanılarak toplanan veriler, SPSS 26 programı kullanılarak t testi, One Way Anova ve Bonferroni testi ile analiz edilmiştir.

Elde edilen bulgular incelendiğinde; lise öğrencilerinin okumakta oldukları sınıflar ilerledikçe ve üniversite sınav kaygıları arttıkça daha çok haset duygusu geliştirdikleri görülmüştür. Ayrıca öğrencilere, ailelerinin onların başarı durumunu nasıl gördükleri sorulmuş, aileleri tarafından başarılarının yüksek ve orta seviyede algıladığı düşüncesindeki öğrencilerin daha çok haset duygusu besledikleri tespit edilmiştir. Buna karşın, ailelerinin kendilerini başarısız gördüğünü düşünen öğrencilerde gıpta duygusunun daha yoğun yaşandığı gözlenmiştir.  Yeterli sosyal desteğe sahip olduğunu düşünen öğrencilerde haset duygusunun daha fazla yaşandığı görülmüştür.

Araştırmanın lise öğrencilerinin haset ve gıpta düzeylerine yönelik somut bulgular ortaya koyduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ulusal literatürümüzde haset ve gıpta duygularını birlikte ölçen lise öğrencileri ile yapılmış bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu bağlamda araştırma sonucunda ulaşılan bulguların ilgili alan yazınına, öğrencilerin haset ve gıpta konusunda farkındalık kazanmasına katkı sağlayacağı düşünülmekte ve de okul rehberlik servisleri tarafından öğrencilere ve velilere yönelik haset ve gıpta farkındalık çalışmaları yapılmasına ışık tutması beklenmektedir. Bu çalışmanın ortaya koyduğu bir diğer önemli sav ise ailelerin ergenlik çağındaki çocukları ile kurdukları iletişimin onların duygu ve düşünce dünyasına etkisi olduğudur. Haset yerine daha pozitif odaklı gıpta eden nesiller yetiştirmek ailelerin bilinçlendirilmesi ile mümkün olacaktır.

Anahtar kelimeler: Gıpta, haset, haset ve gıpta, fen lisesi öğrencileri, duygu farkındalığı

Abstract:

Nowadays, people in all fields, are in a state of comparing themselves with others around them. These comparisons lead individuals to focus on what they do not have and to feel malicious envy towards others who possess desired characteristics. Malicious envy is described as feeling uncomfortable, suffering, and having bad intentions towards those who have these characteristics, due to a lack of them. On the other hand, benign envy is the situation in which someone wishes to have something that others possess without wishing the others to lose what they have. Benign envy is also seen as a driving force that triggers personal development, as it creates a feeling of admiration without hostility.

Rather than denying the feeling of malicious envy, it is important for today’s youth, who will be the future of the country, to be conscious individuals who understand, accept, and fight against this emotion, and have the ability to manage their emotions and direct them positively. This study aimed to examine the malicious and benign envy levels of science high school students in terms of various variables and to create awareness of emotions and values in students. The population of the study consisted of science high school students studying in Bilecik in the 2021-2022 academic year, and the sample consisted of 291 science high school students studying in the central district of Bilecik, determined according to the criterion sampling method. The data collected via “BeMaS-T Malicious and Benign Envy Scale” were analyzed using the t-test, One Way ANOVA and Bonferroni tests using the SPSS 26 program.

The findings revealed that high school students express more feelings of malicious envy as they progress through grades and as their university exam anxiety increases. Additionally, the study found that students who were perceived by their families as having a high or moderate level of success had more malicious envy, whereas the feeling of benign envy was more intense in students who thought that their families evaluated them as unsuccessful. It was observed that the feeling of envy was more common in students who thought that they had sufficient social support.

The research revealed concrete findings regarding the malicious and benign envy levels of high school students. No prior study in the national literature was found to measure both malicious and benign envy together among high school students. It is believed that the findings of this research will contribute to the literature and raise awareness of malicious and benign envy among students and their parents. Furthermore, the study highlights the importance of communication between families and their children, By raising awareness of families, it may be possible to raise generations that possess more positive-oriented benign envy, rather than malicious envy.

Keywords: Awareness of emotion, benign envy, envy, malicious envy, science high school students